Κάθε χρόνο, σε καθορισμένη εποχή, καθώς ο χειμώνας δίνει τη θέση του στην άνοιξη, προετοιμάζουμε τη καρδιά, το μυαλό και τα σώμα μας για να ξεκινήσουμε το ιερό ταξίδι της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Το ταξίδι αυτό μας οδηγεί σε ένα ειδικά προετοιμασμένο μονοπάτι από τις τελευταίες ημέρες της επίγειας διακονίας του Χριστού στην άδικη καταδίκη Του, την έσχατη ταπείνωσή Του, το εκούσιο πάθος και τη σταύρωσή Του, φτάνοντας τελικά στην καρδιά της χριστιανικής μας πίστης: την Ανάσταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
Η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι επίσης μια πρόσκληση να συμμετάσχουμε στην Ανάσταση του Χριστού μέσω της μετάνοιας. Η μετάνοια είναι πολύ περισσότερο από μια άσκηση αποχής ή μια προσωρινή εντατικοποίηση των προσπαθειών μας. Είναι μια κλήση να ευθυγραμμίσουμε κάθε πτυχή του είναι μας σύμφωνα με το παράδειγμα της τέλειας αγάπης του Χριστού. Η μετάνοια μας βοηθά να αποκτήσουμε «μάτια για να δούμε» και «αυτιά για να ακούσουμε» τη σωτήρια νίκη κατά του θανάτου και της φθοράς και να τη ζήσουμε για τον εαυτό μας.
Στους Κυριακάτικους Όρθρους καθ’ όλη τη διάρκεια της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αλλά και προ αυτής, ψάλλουμε, «Τῆς μετανοίας ἄνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα, ὀρθρίζει γὰρ τὸ πνεῦμά μου, πρὸς ναὸν τὸν ἅγιόν σου…». Η μετάνοια μπορεί μεν να ξεκινάει με συναισθήματα λύπης και τύψεων για τις αμαρτίες μας, οι καρποί της όμως καλλιεργούν μέσα μας την επιθυμία να αναζητούμε συνεχώς τον Θεό και να συμμετέχουμε πληρέστερα στη χαρά της Ανάστασης του Χριστού. Αρχίζουμε να σβήνουμε τη δίψα μας από την «πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν αἰώνιον» (Ιωάν. 4,14), ειδικά όταν συνειδητοποιούμε ότι κάθε άλλη επίγεια υπόσχεση «σωτηρίας» και «ανάστασης» είναι ανεπαρκής, ότι είναι σαν να πίνουμε νερό που θα μας κάνει να διψάσουμε ξανά.
Τα Κυριακάτικα Ευαγγελικά αναγνώσματα των τριών τελευταίων εβδομάδων πριν τη Σαρακοστή μας παρέχουν σημαντικές κατευθυντήριες γραμμές για τη μετάνοιά μας και ορισμένες προϋποθέσεις για να δεχτούμε τον Αναστημένο Χριστό στις καρδιές μας. Η παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου μας προειδοποιεί να εξετάσουμε προσεκτικά τα κίνητρά μας για να αποφύγουμε τις αυταπάτες της υπερηφάνειας και της αυτοδικαίωσης, ενώ υπογραμμίζει τη σύνεση να προσεγγίζουμε τον Θεό με ταπεινότητα και συντετριμμένη καρδιά. Η ιστορία του Ασώτου Υιού απεικονίζει την αδιάλειπτη ετοιμότητα του Θεού να μας καλωσορίσει ξανά στην αγαπητική αγκαλιά Του, όσο μακριά κι αν έχουμε περιπλανηθεί. Η αφήγηση της Τελικής Κρίσης μας υπενθυμίζει πόσο εκπληκτικό μπορεί να είναι να συνειδητοποιούμε ότι οι ευκαιρίες για μετάνοια και σωτηρία βρίσκονται πάντα μπροστά μας, ότι ο Αναστημένος Χριστός είναι παρών σε κάθε στιγμή της ζωής μας και σε κάθε αλληλεπίδραση, ακόμη και με τους «ελαχίστους αδελφούς μας».
Εξοπλισμένοι με αυτά τα διδάγματα, πώς, λοιπόν, ασχολούμαστε με το έργο της μετάνοιας; Η Εκκλησία, με τη σοφία της, μας παρέχει συγκεκριμένες ασκητικές πρακτικές που μας βοηθούν να διακρίνουμε την πραγματικότητα της Ανάστασης στην καθημερινή μας ζωή. Μέσα από τη νηστεία, την προσευχή, την ελεημοσύνη, την εγρήγορση, την υπακοή, τη σιωπή και άλλες ασκητικές προσπάθειες, επιδεικνύουμε και ενισχύουμε την προθυμία μας να συνεργαστούμε με την αγάπη του Χριστού. Μαθαίνουμε να επιτρέπουμε στη ζωογόνο δύναμή Του να μας μεταμορφώνει σύμφωνα με το θέλημά Του. Αυτές οι συγκεκριμένες μορφές ασκητισμού δεν είναι, φυσικά, αυτοσκοπός, αλλά μέσα για να κατακτήσουμε την Ανάσταση και να την τοποθετήσουμε στο κέντρο της ζωής μας. Με άλλα λόγια, μπορούν να μας διδάξουν να φωνάζουμε όπως ο Μετανοημένος Ληστής, «μνήσθητί μου Κύριε ἐν τῇ βασιλείᾳ σου». Η άσκηση της Εκκλησίας είναι ένα μεγάλο δώρο. Είναι η πένα και το μελάνι με τα οποία μπορούμε να γράψουμε τις δικές μας προσωπικές επιστολές αγάπης, ταπεινοφροσύνης και ευγνωμοσύνης προς τον Δημιουργό μας και τους συνανθρώπους μας – όχι άλλοθι για να θρέψουμε τη δική μας αυτοδικαίωση, ή ένα σχήμα για να χτίσουμε την έπαρση και να απευαισθητοποιήσουμε τις καρδιές μας στις ανάγκες των γύρω μας. «ποιεῖν δίκαια καὶ ἀληθεύειν ἀρεστὰ παρὰ Θεῷ μᾶλλον ἢ θυσιῶν αἷμα» (Παροιμ. 21,3).
Οι Άγιοι Πατέρες και Μητέρες μας, το «μεγάλο νέφος μαρτύρων» που μας περιβάλλει, μας ικετεύουν να μην είμαστε αδιάφοροι για τη σωτηρία μας, αλλά να τρέχουμε στον δρόμο της μετάνοιας για να βρούμε καταφύγιο στο σπίτι του Πατέρα μας. Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος μας παρακαλεί: «Εγώ, λοιπόν, παρακαλώ όλους εσάς, αγαπητοί πατέρες και αδελφοί, και δεν θα σταματήσω ποτέ να παρακαλώ την αγάπη σας να μην αδιαφορείτε για τη σωτηρία σας».
Ελάτε λοιπόν, αδελφές και αδελφοί, αγαπητέ λαέ του Θεού, και ας κρατήσουμε τα μάτια μας προσηλωμένα στη χαρά της Αναστάσεως. Ας είναι η μετάνοιά μας γνήσια και οι καρδιές μας ανοιχτές στη μεταμορφωτική χάρη του Θεού. Είθε το Σαρακοστιανό μας ταξίδι να είναι ένα ταξίδι βαθιάς ανανέωσης, που θα μας οδηγήσει στην Εορτή των εορτών με καρδιές γεμάτες δοξολογία και ευγνωμοσύνη.
Είθε το έλεος, η ειρήνη και η αγάπη του Θεού να είναι μαζί μας, καθώς ξεκινάμε το ετήσιο Σαρακοστιανό μας ταξίδι προς το Πάσχα.
Με πατρική αγάπη και πολλές ευχές,
Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, 2024
+ Ο Αρχιεπίσκοπος Θυατείρων και Μεγάλης Βρεταννίας Νικήτας